Polak niemądry po szkodzie - ,,Wesele" W. Smarzowskiego

Wszelka obcość jak w pigułce. Żyd, pedał, Murzyn, Cygan… Tak ich nazywamy. Pełni pogardy i zniewagi. Obcy. Nie potrafimy być z nimi ani obok nich. Mierżą nas jak metka w swetrze. Najlepiej wyciąć i wyrzucić. Zapomnieć. Są nam niepotrzebni. Nie znamy ich, ale nie lubimy. Nie traktujemy na równi. Jesteśmy głupi, jesteśmy ślepi, jesteśmy źli, jesteśmy słabi.

---

Spacerując moim miastem, często mijam różne wulgarne napisy na murach. Te, które używają wszelkich odmian słowa ,,Żyd” w kategorii obelgi to chyba takie najgorsze, najsmutniejsze, wywołujące we mnie największą niezgodę. Zamknięta jest w nich cała nienawiść i zaściankowość. Uprzedzenia i niewiedza. Nieuzasadnione żale i wielka, niezrozumiała, frustrująca agresja.

Trzeba dobrze wejść w środowisko i dobrze znać swój naród, by tak wiernie ukazać go na ekranie jak zrobił to Wojciech Smarzowski. Takiego filmu nie mógł zrobić nikt inny. To wyjątkowy reżyser, blisko człowieka i blisko jego słabości. Nie pogłaszcze po głowie, nie powie, że już dobrze. Dobrze nie jest, nie było i nie będzie. Jak to się nie zatrzyma nastanie katastrofa. To jest pewne. To pokazuje historia.

Znakomicie jest to wyeksponowane w filmie ,,Wesele”. Mocno, dobitnie, boleśnie. Nakładanie się perspektyw. Przeszłości i teraźniejszości. Perspektywy się zacierają. Zmienia się tylko kolejny obcy, czyli nie nasz. Inny, słabszy, w mniejszości. Nienawiść pozostaje taka sama. Kipi. Wrze. Wszechogarnia.

Bolał mnie ten film. Nagromadzenie zdań, sytuacji, dialogów, słów, obrazów. Jest tego dużo. Ogrom. To dusi. Przytłacza. Obezwładnia. Nie można jednak krzyczeć – ,,stop, wystarczy!". Seans musi trwać do końca. Jak lekarstwo, które ma być skuteczne, a nie smakować. Nie wiem, czy ten film będzie lekarstwem. Na pewno jest ciosem w policzek. Mocnym i siarczystym. Tuż po nim rozbrzmiewa chrypliwy i rozwścieczony głos – ,,obudźcie się!".

Żaden z nas naród wybrany, choć wciąż tak myślimy. Ucierpieliśmy niemało, wobec tego i ,,w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego Amen.” myślimy, że wszystko nam wolno. Dorobiliśmy sobie jako naród aureolę ze sztucznego złota, która mocno zaczyna czernieć, a my zamalowujemy ją farbą, żeby zapomnieć. Wokół nas dumne murale ,,Żołnierze wyklęci”, ,,Polska walcząca”. Posługiwanie się symbolami wielkimi, którym odebrało się dumę i powagę. Odkąd pewni zagorzali ,,patrioci” zawłaszczyli je do swojego środowiska, kojarzą się już źle. Boimy się ich. Bezwzględności osób, które ich używają.

Żyjemy w kłamstwie i obłudzie. Hipokryzji, która nas oślepia. Jest jak błędne koło. Nie umiemy się z tego wyrwać. Nie chcemy. Kroczymy w przekonaniu, że to jedyna, słuszna droga wprost w stronę przepaści. A zorientujemy się za późno zgodnie z powiedzeniem wdzięcznym i dumnym jak naród cały, że Polak mądrość zdobywa po szkodzie.

Z drugiej strony jest religia. Ukazana w całej prawdzie. W całym złu jakie wyrządziła bezwstydnie ingerując w umysły wiernych, przekonanych, że słuchają wybrańca Boga. Głupi, naiwni, ślepi, a przed nimi często przebieraniec, aktor, bezwstydny manipulant, propagator zła.

Jesteśmy słabi i tę słabość widać w tym filmie. Eksploduje z każdej ze stron. Czasem wywołuje ona współczucie, czasem odrazę i strach. Do czego jeszcze będziemy w stanie się posunąć, usprawiedliwiając się zranieniem i lękiem. Jak głośno z tej słabości będziemy krzyczeć na oślep bezmyślnie głupstwa nie licząc się z nikim i z niczym.

Ale… Smarzowski jest blisko człowieka w ogóle. Pokazuje, że każdy ma w sobie trochę zła i trochę dobra. Rożne elementy są eksponowane w danej chwili. Cieszę się, że ten film nie ukazuje nic zerojedynkowo. W jednej stodole Polacy Żydów palili żywcem, w drugiej przetrzymywali ich, ratując. I to daje nadzieję. Chce się jeszcze wierzyć, że nie wszystko stracone.

Polacy to ludzie i Żydzi to ludzie. A ludzie nie są doskonali. I twórca tego filmu bardzo dobrze o tym wie. Nie ma lepszych ani gorszych. Są ludzie i w tym filmie jest nad wyraz ludzko, a ,,ludzki" to mało pozytywny przymiotnik. Film mówi obrazami plastycznymi, które szczególnie kierują przekaz do nas jako narodu, ale Wojciech Smarzowski nie jest jednoznaczny. Tworzy obraz, który mówi i porusza każdą komórkę. To musiał być mocny film. I to musiał zrobić Wojciech Smarzowski. I nie, on nie chce obrazić Polaków. Wielu tak myśli. Moim zdaniem niesłusznie.

Sztuka oddaje rzeczywistość posługując się artystycznymi zabiegami, ale przez wypowiedzi bohaterów kierowane wprost do kamery albo ujęcia z kamery amatorskiej ta granica się zaciera. I nie ma się już wrażenia, że ogląda się film.

Nie można zapomnieć o wybitnej grze aktorskiej. Wspaniały Ryszard Ronczewski w roli dziadka – Antoniego Wilka, będący łącznikiem czasów dalekich, choć tak bliskich. Jego wspomnienia są bolesne, ale wiecznie żywe. Tak realne, że wkraczają do rzeczywistości i bezwstydnie próbują się w niej rozgościć. A okoliczności im sprzyjają. Robert Więckiewicz jako trochę tyran i biznesmen, ale też słaby w środku i pogubiony człowiek. Michalina Łabacz i Przemysław Przestrzelski jako młoda para – ona z chęcią wyemigrowania, on – nacjonalista, wierny kibic. Czy może z tego wyjść dobre małżeństwo? Do tego wspaniała i piękna Agata Turkot i Mateusz Więcławek no i niezastąpiona Agata Kulesza w roli żony i matki, która spróbuje pokonać swoje słabości.

Podoba mi porównanie tego filmu do karuzeli, która przyspiesza i w pewnym momencie wszystko zlepia się w jeden obraz. To uczy nas rozumienia i zmusza do zastanowienia jak wyrwać się z błędnego koła. Choć spotkałam się z opinią, że to hiberbola, że ,,Smarzowski jest jak Vega”, że ,,złapał się sam w pułapkę własnego stylu". Ten film nie jest dla mnie wyolbrzymieniem… Na jednym obrazie widać całą naszą słabość i zło. Dużo tego jest. I trudno było to jakoś pomieścić. Tempo jest różne, sporo chaosu, ale wszystko to jesteśmy my – naród polski poplątany w biało-czerwonej sieci, która go zniewala, ale którą tak bardzo ignoruje.

Grafika: YT